Trên những triền núi mờ sương của đại ngàn Ngọc Linh, nơi bước chân người đời ít khi đặt tới, có một người đàn ông lặng lẽ bước ngược dòng đời. Ông không đi tìm vàng, cũng chẳng tìm danh vọng. Thứ ông tìm là một loài cây mảnh mai, thân nhỏ lá mềm, rễ dài như những mạch ngầm ẩn trong lòng đất – Sâm dây Ngọc Linh.

Người đời hay gọi vui đó là “Sâm của người nghèo”, bởi nó không danh giá như sâm Ngọc Linh chính hiệu – “Quốc bảo” đã nổi tiếng khắp thế giới. Nhưng với ông Văn Bá Du, cái tên ấy nghe có gì đó khang khác. Với ông, đây là báu vật. Là linh khí của rừng sâu. Là ký ức của một đời người.

Ông Văn Bá Du tại Đỉnh Quế – Tây Giang trên ngọn núi Trường Sơn hùng vĩ, giáp Lào và có chiều cao lên tới 1.400m

Hạt giống của ký ức
Ông Du từng là lính, từng cầm súng giữa chiến trường Campuchia, từng nghe tiếng bom nổ sát bên tai. Nhưng có lẽ, điều khiến ông nhớ hơn cả những trận đánh ngày xưa lại là một lần gặp gỡ với người thầy thuốc già giữa rừng sâu, trong những năm tháng binh nghiệp. Một cụ già người dân tộc thiểu số, khắc khổ như thân cây cằn, nhưng trong mắt ánh lên thứ ánh sáng của người hiểu rõ nhịp thở của núi rừng.

Từ cụ già ấy, ông học được cách nhận ra từng loài cây thuốc, từng mạch nước lành. Và quan trọng nhất, là biết được sự tồn tại của một loài sâm dây thường chỉ mọc trên những đỉnh núi cao, ở nơi sương mù quấn quýt ngày đêm, nơi mà con người ít ghé qua.

Hành trình ngược lên đại ngàn
Chiến tranh kết thúc, ông Du về lại quê hương, thấy rừng đã thưa bóng, thấy những gốc sâm dây từng nuôi sống bao thế hệ dân bản bị nhổ trụi, xếp thành bó, bán cho những thương lái xa lạ.

Ông không chọn cách sống như bao người khác – làm thuê, buôn bán, hay về phố phường lập nghiệp. Ông đi ngược lại, lội suối trèo đèo, đi tìm lại từng bụi sâm còn sót lại trong rừng. Có bụi sâm chỉ nhỏ bằng hai ngón tay, có bụi phải đi cả ngày đường mới gặp.

Ông mang những gốc sâm ấy về, trồng ở một khu rừng nhỏ của riêng mình, trồng bằng chính đôi tay chai sạn, trồng bằng ký ức và niềm tin của người lính ngày xưa.

Giọt cao từ lòng rừng sâu
Có cây, có lá, có củ – nhưng ông Du vẫn thấy chưa đủ. Ông muốn làm ra thứ gì tinh túy hơn, gọn ghẽ hơn, và có thể giúp ích nhiều hơn cho người đời.

Rồi cơ duyên đưa ông sang Hàn Quốc, tận mắt thấy họ biến những củ sâm thành từng giọt cao nâu óng, ngọt đắng, đựng trong hũ thủy tinh lấp lánh như giữ cả một mảnh linh hồn của núi non bên trong. Về nước, ông bắt đầu thử.

Thử rồi thất bại. Thử rồi lại thất bại tiếp. Có lần chưng cao suốt 36 tiếng, khi mở nắp ra chỉ còn mùi khét lẹt và một đống bã đen như than. Nhưng ông không bỏ cuộc.

Đến một ngày, giọt cao đầu tiên đặc sánh, ngọt dịu, mang mùi thơm ngai ngái của rừng sâu, cái vị đắng nhẹ nơi đầu lưỡi rồi ngọt dần nơi cuống họng, ông biết mình đã làm được.

Sâm dây – không chỉ là thuốc
Với nhiều người, đó đơn giản chỉ là một loại thực phẩm chức năng. Nhưng với ông Du, đó là câu chuyện của đất, của trời, của ký ức và lời hứa.

“Tôi từng hứa với cụ già ngày xưa, rằng cái gì học được, tôi sẽ giữ. Giữ không phải cho mình, mà để sau này người ta còn biết rừng mình từng có một báu vật như thế.”

Ông không muốn sản xuất đại trà, không làm công nghiệp hóa. Mỗi giọt cao là một phần linh hồn của đất mẹ, một phần tuổi trẻ của người lính già. Và hơn thế nữa, là niềm tin rằng cái gì sạch từ gốc rễ sẽ không bao giờ mất đi giá trị.

 Thương hiệu được đăng ký Sở hữu trí tuệ
Một giấc mơ – Một thương hiệu
Giấc mơ của ông là một ngày nào đó, trên những hũ cao nhỏ nhắn kia sẽ in rõ ràng hai chữ: “Ngọc Linh” – có chỉ dẫn địa lý, có OCOP, có tem truy xuất, có sự thừa nhận của chính đất nước mình.

Không phải để giàu sang, mà để những đứa trẻ bản làng không phải rời núi đi xa, để những người già trong làng biết rằng cái nghề trồng sâm cũng có thể nuôi sống cả nhà, cả bản, bằng chính những gì tổ tiên để lại.

Trong cái lạnh của đỉnh núi cao, giữa sương mù và gió rừng, có một người đàn ông tóc đã pha sương, vẫn lặng lẽ đi về phía những ngọn đồi thăm lại từng bụi sâm.

Ông không cần nhiều người biết đến mình. Nhưng những ai từng nghe câu chuyện ấy đều hiểu rằng: Giữ một gốc sâm cũng giống như giữ một gốc gác, một phần hồn quê hương.

Và giữa thế giới ồn ào ngoài kia, có một người đang âm thầm chưng cất những giọt tinh túy nhất của núi rừng, để nhắc chúng ta nhớ rằng – thiên nhiên luôn dành sẵn cho con người những món quà vô giá, nếu ta biết cách yêu thương và giữ gìn.