Theo đánh giá của các chuyên gia, mặc dù phần lớn doanh nghiệp đều nắm rõ luật, các quy định về sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả nhưng vẫn còn nhiều doanh nghiệp chưa thực thi hoặc triển khai mang tính hình thức.
Dư địa tiết kiệm trong ngành công nghiệp lên đến 35%
Theo đánh giá của các chuyên gia, từ năm 2011 đến nay, chỉ số cường độ năng lượng sơ cấp Việt Nam vẫn ở mức khoảng 400 TOE mới tạo 1.000 USD/GDP. Con số này cao hơn 30% so với Thái Lan, 60% so với Malaysia và gấp 4-5 lần các nước phát triển như Nhật Bản, Hoa Kỳ.
Bên cạnh đó, hệ số đàn hồi điện của Việt Nam vẫn đang ở mức 1,3-1,4 lần, chứng tỏ việc sử dụng năng lượng còn lãng phí. Nói một cách khác, dư địa về tiết kiệm năng lượng vẫn còn rất lớn, riêng dư địa tiết kiệm trong ngành công nghiệp lên đến 30 - 35%.
Theo ông Trần Viết Nguyên – Phó Trưởng ban Kinh doanh của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), EVN có tham gia nhiều đoàn công tác đi tham quan trực tiếp các cơ sở, doanh nghiệp. Trên thực tế, các doanh nghiệp có nhận thức, hiểu vấn đề nhưng chưa thực thi tốt và đầy đủ các quy định về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.
Qua kiểm tra, có nhiều doanh nghiệp thuộc danh sách cơ sở trọng điểm phải kiểm toán năng lượng 3 năm/lần nhưng không thực thi hoặc làm mang tính hình thức. Mặc dù các đơn vị điện lực tiến hành tư vấn đầy đủ nhưng doanh nghiệp không làm do những khó khăn riêng. Trong khi đó, các chế tài xử phạt dù có, nhưng vẫn chưa áp dụng, khiến cho việc thực hiện chưa được gắn liền vào thực tiễn.
Ngoài ra, có những doanh nghiệp theo quy định phải tiến hành thành lập bộ máy để kiểm định năng lượng, áp dụng các mô hình quản lý năng lượng nhưng chưa thực hiện đầy đủ, hoặc làm nhưng chất lượng vẫn còn thấp.
Theo các chuyên gia, do chi phí năng lượng tại Việt Nam còn thấp, nhất là giá điện của khối sản xuất công nghiệp khá thấp trong khi việc đầu tư trang thiết bị, dây chuyền tiết kiệm năng lượng cần nguồn lực lớn, nên doanh nghiệp chưa mặn mà.
Cần những biện pháp mạnh mẽ
Ông Mã Khai Hiền – Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển về Tiết kiệm Năng lượng cho rằng, ngay từ bây giờ, phải hướng đến sử dụng năng lượng hiệu quả và thông minh hơn, bền vững hơn. Đặc biệt, các ngành công nghiệp tiêu thụ năng lượng nhiều như xi măng, sắt thép,… cần phải áp dụng triệt để các giải pháp tiết kiệm năng lượng để cắt giảm chi phí sản xuất, giảm áp lực cung cấp điện cho hệ thống.
Nhà nước phải có những biện pháp mạnh mẽ hơn để doanh nghiệp và cả người dân tuân thủ, thực hiện tiết kiệm năng lượng; đồng thời có những cơ chế khuyến khích, ưu đãi hoặc thưởng cho doanh nghiệp đầu tư các giải pháp tiết kiệm năng lượng. Song song song đó, cần đầu tư nâng cao năng lực quản lý của cho các cơ quan quản lý ở địa phương như các Sở Công Thương, Trung tâm tiết kiệm năng lượng… Đặc biệt phải có cơ chế tài chính trong nước rõ ràng để huy động và khơi thông các nguồn vốn ưu đãi, giúp doanh nghiệp tiếp cận để đầu tư các giải pháp tiết kiệm năng lượng.
Ông Trịnh Quốc Vũ – Phó Chánh văn phòng Ban chỉ đạo Tiết kiệm năng lượng, Phó Vụ trưởng Vụ Tiết kiệm năng lượng và Phát triển bền vững (Bộ Công Thương) cho biết, hiện nay, Bộ Công Thương được giao rà soát, sửa đổi Luật Sử dụng năng lượng Tiết kiệm và hiệu quả để trình Quốc hội trong quý IV/2022.
Dự kiến, Luật sẽ được sửa theo hướng nâng cao hiệu lực của Luật, mở rộng đối tượng, chuyển nhiều đối tượng sang dạng bắt buộc. Ngoài ra, Bộ Công Thương cũng sẽ trình Quốc hội sửa luật theo hướng hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư, triển khai các giải pháp tiết kiệm năng lượng.
Về phía EVN, ông Trần Viết Nguyên cho biết, EVN đã thí điểm cung cấp một số giải pháp cho khách hàng công nghiệp theo phương thức đầu tư hoàn toàn nhằm chứng minh tính hiệu quả của tiết kiệm điện đối với các doanh nghiệp. Qua đó, EVN hi vọng sẽ có nhiều cơ chế, chính sách mới vừa bắt buộc vừa mềm dẻo để áp dụng tới các cơ sở.
Có thể nói, để việc tiết kiệm điện nói riêng, tiết kiệm năng lượng nói chung đạt hiệu quả cao, bên cạnh sự quyết tâm của doanh nghiệp, cần có sự hỗ trợ của địa phương và Trung ương để cung cấp những chính sách, thể chế phù hợp, vừa bắt buộc, vừa kiểm soát nhưng cũng vừa khuyến kích, thúc đẩy để áp dụng tại các cơ sở.
Theo tính toán của Bộ Công Thương: Nhu cầu sử dụng điện trong giai đoạn tới sẽ tăng trưởng 8-9%/năm, điều này đặt ra thách thức trong vấn đề đảm bảo cân bằng cung cầu năng lượng, đặc biệt là điện, nhất là trong trường hợp xảy ra các hiện tượng thời tiết cực đoan.
